در انتهای انگشتان دست و پا، سلول‌های خاصی وجود دارند که بستر ناخن نامیده می‌شود.این ماتریکس ناخن که در انتهای خود یا به اصطلاح ریشه ناخن به بافت انگشت متصل هستند، در سراسر بستر خود یک لایه شاخی ترشح می‌کنند.این همان چیزی است که اغلب مردم آن را به عنوان ناخن می‌شناسند. رشد سلول‌ها از ریشه ناخن و تغییرات آنها به بافت شاخی، باعث رشد ناخن می‌شود و به تدریج و با مردن بافت، لبه آزاد بدنه ناخن از نوک انگشتان جلوتر می‌آید.

اونیکوکریتپوزیس یا بیماری ناخن فرورونده در گوشت، یک بیماری شایع مربوط به ناخن‌هاست که باعث ایجاد یک شرایط دردناک و غیرطبیعی در انگشت مشکل‌دار می‌شود. ناخن فرورونده زمانی به‌وجود می‌آید که لبه‌های ناخن (یک طرف یا هر دو طرف) در بافت نرم کنار بستر رشد ناخن فرو بروند و در داخل آن رشد کنند.این مت نیفرورفتن و بریدن بافت اطراف ناخن باعث ایجاد یک درد شدید و همچنین به‌وجود آمدن بستر عفونت می‌شود. ناخن فرورونده می‌تواند هم در دست و هم در پا اتفاق بیفتد اما به‌طور شایع، بیشتر انگشتان پا و بخصوص انگشت شست پا گرفتار می‌شود.

‌? چه مسائلی باعث به‌وجود آمدن ناخن فرورونده می‌شوند؟
علت‌های متعددی می‌توانند زمینه ناخن فرورونده را به‌وجود بیاورند اما می‌توان آنها را در چند دسته خلاصه کرد.

1) نگهداری نامناسب:
مراقبت نامناسب از انگشتان و ناخن‌ها زمینه فرورفتن ناخن را در بافت اطرافش به‌وجود می‌آورد. بسیار کوتاه کردن ناخن و گرفتن آن از نزدیک بستر ناخن، گرد کوتاه کردن ناخن، کندن گوشه‌های آن، گرد کردن گوشه‌های ناخن به جای بریدن آن به‌طور مستقیم و مربعی، مثلثی بریدن ناخن‌های پا، کندن ناخن با دست به جای استفاده از قیچی مخصوص یا ناخن‌گیر، ایجاد گوشه‌های تیز و کوتاه، کندن کناره‌های ناخن و مشخص شدن بستر آن، همه از مثال‌های نگهداری نامناسب از ناخن هستند.

2) کفش نامناسب:
استفاده از کفش‌های تنگ، دارای پنجه کوتاه، کفش‌های باریک، کفش‌هایی با شماره کوچک‌تر، پوشیدن کفش‌های پاشنه بلند که فشار را روی پنجه و انگشتان متمرکز می‌کند و حتی پوشیدن جوراب‌های تنگ باعث می‌شوند انگشتان بیشتر از حد طبیعی تحت فشار قرار بگیرند و زمینه ناخن فرورونده ایجاد شود. کفش‌های با شکل‌های غیرطبیعی و یا پنجه‌های مستطیلی هم می‌توانند به انگشتان کناری فشار ایجاد کنند.

3) آسیب به ناخن‌ها:
هر نوع فشار و یا ضربه به انگشتان و ناخن‌ها می‌تواند باعث فرورفتن ناخن به داخل گوشت شود. لگد زدن با نوک پنجه، روی پنجه راه رفتن، انداختن وسایل سنگین روی انگشتان و ایجاد زخم یا جراحت در بافت انگشتان باعث می‌شود ناخن به داخل گوشت کنار خود رشد کند و ناخن فرورونده ایجاد شود. آسیب‌ها و جراحات مختلف به ناخن‌ها همچنین باعث می‌شود بعد از بهبود اولیه، ناخن فرم طبیعی خود را از دست بدهد و یا کلفت‌تر شود و مستعد بیماری شود.

4) مشکلات ناخن و انگشتان:
اصلی‌ترین علت به‌وجود آمدن ناخن فرورونده، مشکلات ساختاری خود ناخن است. ناخن‌هایی که قوس بیشتری دارند، بیشتر از ناخن‌های تخت مستعد این بیماری هستند. بعضی ناخن‌ها هم به‌طور ژنتیکی گوشه‌های فرورونده دارند یا سرپایین هستند. مشکلات ساختاری ناخن‌ها ممکن است در اثر بیماری‌ها هم باشد و یا به‌خاطر ضربه به‌وجود آمده باشد، اما اغلب ژنتیکی است.

انگشتان چاق و گوشتالو که بافت آنها در فشار از دوطرف ناخن بالا می‌زند و یا انگشتانی که به سمت پایین خم می‌شوند هم می‌توانند باعث ناخن فرورونده باشند. گاهی اوقات هم این زمینه به‌خاطر مشکل ساختاری انگشت کناری ایجاد می‌شود که ناخن انگشت مجاور را تحت فشار قرار می‌دهد.

به‌طور کلی می‌توان تمام علت‌های به‌وجود آمدن ناخن فرو رونده را در 4 رسته فوق جا داد. دانستن این نکات می‌تواند برای پیشگیری از ابتلا به این بیماری هم کمک کند.

? علائم ناخن فرو رونده چیست؟
درد اصلی‌ترین و آزارنده‌ترین علامت ناخن فرو رونده است. فرو رفتن ناخن در بافت کناری باعث تغییر رنگ آن و تا حدودی تیره‌تر شدن بافت می‌شود. درد ناخن فرو رونده با ایجاد فشار ناشی از پوشیدن کفش شدت بیشتری پیدا می‌کند و به‌طور کلی ناخن مبتلا، به هر نوع فشاری حساس است. در مراحل پیشرفته بیماری، ناخن حتی نمی‌تواند وزن یک ملحفه را هم روی خود تحمل کند. ضربه زدن به ناخن فرو رفته می‌تواند باعث ایجاد یک درد بسیار شدید و تیر کشنده شود که تا ساق تیر می‌کشد. فرو رفتن ناخن در بافت به عنوان یک جسم خارجی می‌تواند زمینه را برای عفونت و التهاب ناشی از آن هم آماده کند و بعد از مدتی قرمزی، تورم و گرمی هم که علامت سلولیت است به علائم ناخن فرو رونده اضافه می‌شود.

ترشح چرکی، ترشح مایع سفیدرنگ و آبکی از ناخن و همچنین ترشحات خون‌آلود هم از دیگر علائم این بیماری است. بافت اطراف ناخن هم در این بیماری حتی در صورت وجود نداشتن عفونت هم به‌خاطر التهاب متورم می‌شود. در مراحل پیشرفته در شرایط نرمال و درحالیکه به انگشت هیچ فشاری هم وارد نمی‌شود رشد تدریجی ناخن به داخل بافت هم ایجاد درد می‌کند. مشخص نبودن لبه ناخن و آمدن بافت کناری انگشت به روی بستر ناخن از علامت‌های دیگر ناخن فرو رونده است.

? چگونه می‌توان از این بیماری پیشگیری کرد؟
مهم‌ترین نکته برای پیشگیری از ابتلا به این بیماری اجتناب از عوامل زمینه‌ساز است که در قسمت ابتدایی این مطلب به آنها اشاره شد. مراقبت صحیح از ناخن‌ها، مراجعه به یک متخصص ارتوپد در صورت وجود نقایص ساختاری و درمان آنها، تعویض کفش‌های نامناسب، مراقبت و بررسی مرتب پاها بعد از راه رفتن‌های طولانی، استفاده از ناخن‌گیرهای مناسب و متناسب با اندازه ناخن‌ها، جلوگیری از کلفت شدن ناخن‌ها با گرفتن به موقع آنها و رعایت موارد بهداشتی پا در موقع گرفتن ناخن از روش‌های اصلی پیشگیری است.

پوشیدن کفش تمیز و پاکیزه نگهداشتن پا هم مانع از ایجاد عفونت در صورت به وجود آمدن ناخن فرو رونده می‌شود. اگر ناخن مشکل‌دار دارید به‌طور مرتب از مواد ضدعفونی‌کننده برای شست‌وشوی پا استفاده کنید.

گرفتن صحیح ناخن‌ها نکته اصلی پیشگیری است. آنها را خیلی نزدیک به بستر ناخن نبرید و خیلی کوتاه نکنید. آنها را در راستای خط طبیعی رشدشان ببرید. گوشه‌ها را تیز یا کوتاه نکنید هیچ وقت کناره‌های ناخن را برندارید. آنها را به هیچ‌وجه با دست نکنید و گوشت کناره ناخن را زخم نکنید. در صورت وجود بیماری ناخن فرو رونده مزمن به هیچ‌وجه آن را در خانه درمان نکنید.

? درمان ناخن فرورونده
در مراحل اولیه بیماری می‌توان آن را به وسیله درمان‌های خانگی کنترل کرد. توصیه می‌شود در صورتی که ناخن فرو رفته شرایط حادی ندارد روزانه پا را در آب ولرم و بتادین خیس داده تا ناخن خیس خورده بتواند از درون گوشت بیرون بیاید و بافت ملتهب کنار آن هم بهبود پیدا کند. در موارد معمولی این روش تا حدودی جواب می‌دهد. برای جلوگیری از عفونت هم باید از یک ماده ضدعفونی‌ معمولی مثل بتادین استفاده کرد و محیط کفش و اطراف ناخن را همیشه پاکیزه نگه داشت.

پانسمان هم می‌تواند مانع از عفونت ناخن فرورونده شود. راه رفتن بدون کفش با ایجاد گردش هوا روی زخم مانع از رشد کردن باکتری‌ها می‌شود در حالی که محیط تاریک و مرطوب کفش این احتمال را افزایش می‌دهد. اما در صورت نپوشیدن کفش باید مراقب ضربه‌ها و آسیب‌های وارده به پا بود.

در صورت حاد شدن ناخن فرورونده و یا سوار شدن عفونت شدید روی آن به هیچ وجه این درمان‌های خانگی موثر نیستند و باید به یک متخصص جراح مراجعه کرد.درمان موارد حاد ناخن فرورونده احتیاج به یک جراحی سرپایی دارد. استفاده از فنل و تخریب بستر ناخن در گوشه‌ای که فرورفته است خلاصه روش درمان است. برای این کار بعد از تزریق ماده بی‌حسی در کنار بافت و در زیر ناخن و در روی قسمت مبتلا، جراح به آرامی ناخن فرورفته را بلند می‌کند و لبه آن را از داخل گوشت خارج می‌کند سپس با تزریق الکل بستر ناخن‌سازی را که باعث فرو رفتن ناخن می‌شد به طور دائم از بین می‌برد. سپس ترشحات چرکی و بافت عفونی خارج می‌شود و زخم‌ پانسمان می‌شود. این روش درد کمی را به دنبال دارد و مصرف چند داروی مسکن خوراکی بعد از انجام درمان می‌تواند آن را به کلی از بین ببرد. تجویز آنتی‌بیوتیک‌های مناسب باعث می‌شود عفونت به طور کامل درمان شود.

هدف اصلی این روش جلوگیری از رشد ناخن به داخل بستر است. این روش جراحی جای زخم بسیار کوچکی هم به جای می‌گذارد و شکل ناخن را تغییر نمی‌دهد. احتمال عود مجدد بیماری هم در این روش در مقایسه با روش‌های دیگر که در آن لبه ناخن جدا می‌شود و یا ناخن به طور کلی برداشته می‌شود کمتر است.در برداشتن کلی ناخن، بعد از تزریق ماده بی‌حسی، ناخن به طور ناگهانی کشیده می‌شود و بستر آن باقی می‌ماند. با انجام پانسمان و تجویز دارو بیمار می‌تواند بعد از 10 دقیقه مرخص شود. خونریزی هم در همان زمان جراحی بند می‌آید. بعد از مدتی ناخن دوباره رشد می‌کند اما ممکن است بد شکل و یا به سمت بالا رشد کند و دوباره مستعد بیماری ناخن فرورونده شود. تمام این پروسه‌های درمانی را پزشک می‌تواند در مطب خود و تحت بی‌حسی موضعی انجام دهد.

گاهی اوقات هم زمانی که بیماری به طور مکرر به وجود می‌آید، بعد از کشیدن ناخن پزشک روی بستر ناخن را با یک ماده شیمیایی می‌پوشاند تا ناخن دیگر رشد نکند. این ماده شیمیایی هم ظاهری شبیه ناخن دارد تا شکل ظاهری انگشت خیلی تغییر نکند.در روش‌های جدید جراحی بعد از خارج کردن لبه ناخن از پرتوهای لیزر برای از بین بردن دقیق ماتریکس زیر ناخن استفاده می‌شود. درد در این روش کمی بیشتر از روش‌های دیگر است و ممکن است جای زخم باقی بماند اما دقت درمان بیشتر است.باید توجه داشت بعد از انجام هر کدام از روش‌های درمانی حداقل تا 4 روز نباید روی آن پای مبتلا مسافت‌های طولانی را راه رفت و همچنین به مدت 2 هفته از ایستادن‌های طولانی مدت اجتناب کرد. این مساله با توجه به مصرف مسکن‌ها و کمتر شدن درد باعث می‌شود احتمال فشار مجدد روی ناخن‌ها از بین برود. بعد از انجام جراحی هم باید به مدت چند ساعت پا را بالا نگه داشت.